Onderzoek

Ik doe inmiddels acht jaar journalistiek onderzoek naar zorgfraude en zorgwinsten. Mijn onderzoeken gaan vooral over de jeugdwet, Wmo, Wet langdurige zorg en forensische zorg (zorg voor (ex)-gedetineerden).

Daarbij spelen niet alleen de financiën een belangrijke rol, maar is vooral ook de veiligheid van de zorg een belangrijk aandachtspunt. Kwaliteit en rechtmatigheid hangen vaak met elkaar samen.

Naar aanleiding van mijn onderzoeken zijn inmiddels meer dan 300 Kamervragen gesteld.

Hieronder een overzicht van alle onderzoeken die ik de afgelopen jaren heb gedaan.

Wilt u meer weten of heeft u tips? Mail naar info@judithspanjers.nl

In het NPO Radio1 programma Vroeg! deelde ik mijn bevindingen van zeven jaar onderzoek naar zorgfraude. Terugluisteren kan hier.

 

Overzicht onderzoeken

2023:

Geruchtmakend Nijmeegs zorgfraudeproces eindigt in vrijspraak

Zes jaar lang heb ik de zorgfraudezaak van het Nijmeegse zorgbedrijf Rigter gevolgd. Een zaak die alleen maar slachtoffers heeft opgeleverd. Nijmegen had de regelgeving niet op orde, cliënten zijn gedupeerd en de zorgaanbieder is gesloopt.

Gisteren deed de Gelderse rechtbank uitspraak: de bestuurder van het zorgbedrijf is vrijgesproken van pgb-fraude, wel werd ze veroordeeld voor het leidinggeven aan het plegen van valsheid in geschrifte, omdat er twee zorgovereenkomsten en een huurovereenkomst zijn vervalst.

‘De wetgeving is gewoon niet op orde,’ concluderen oud-cliënten van Rigter. ‘Als je niet goed beschrijft wat je uit een pgb mag betalen, is blijkbaar alles geoorloofd. En dan wordt het lastig te bewijzen. Zorggeld vloeit zo naar dingen waarvoor het niet bedoeld is.’

Opnieuw verliest het Openbaar Ministerie een grote zorgfraudezaak. De wens voor minder administratieve lasten in de zorg heeft inmiddels al veel slachtoffers geëist. Cliënten weten niet waar ze aan toe zijn en zorgaanbieders zijn na jarenlang procederen gesloopt.

Het verslag van de strafzaak lees je hier.

Het artikel over de uitspraak hier en dit is de gehele uitspraak in de Rigterzaak.

De opvang van minderjarige vluchtelingen is het nieuwe gat in de zorgmarkt

De opvang en begeleiding van (minderjarige) vluchtelingen is weer een nieuw gat in de zorgmarkt. De vraag is of ze wel de juiste zorg en begeleiding krijgen. Het aanmeldcentrum in Ter Apel zit weer overvol. Net als vorig jaar. Toen zijn uit nood 48 jongeren ondergebracht in Ommen. De begeleiding is daar in handen van het Arnhemse zorgbedrijf You-Care. (Oud-)medewerkers en jongeren trokken bij Follow the Money en Pointer (KRO-NCRV) aan de bel.

Samen met Klaas den Tek deed ik onderzoek en stuitten we op zzp’ers die diensten van 120 uur draaien, valse diploma’s, doelloze dagen, vrijwilligers die de handdoek in de ring gooien, Nidos die om de tuin wordt geleid en een teamleider die jongeren zegt: als het je niet bevalt, ga dan naar je eigen land. Ondertussen geven Nidos en You-Care geen helderheid over de inkomsten en uitgaven en gaat het bij de individuele begeleiding en groepsbegeleiding in Arnhem en Hoenderloo ook mis. You-Care ging uitgebreid in gesprek met ons en wijt de problemen onder andere aan de kwaliteit van de medewerkers. ‘Goede pedagogisch medewerkers zijn zeldzaam.’

Lees hier het hele artikel bij Follow the Money.

Limburgse ‘zonnekoning’ laat Brabants zorgbedrijf in chaos achter

Jarenlang hielpen zorgmedewerkers van Buro Maks vol overgave jongeren en volwassenen met psychische problemen aan huis. Na overname drie jaar geleden door de Limburgse Mutsaersstichting werd het onrustig. Toen de nieuwe eigenaar begin dit jaar het bestuur overnam vertrok het personeel massaal en kwamen tientallen cliënten zonder zorg te zitten. Inmiddels is Buro Maks ‘technisch failliet’.

De werksfeer veranderde vanaf 2020, toen de Mutsaersstichting Buro Maks overnam. Steeds meer personeel vertrok, waardoor de werkdruk toenam. Sinds eind vorig jaar zijn er geen vacatures meer uitgezet. ‘Naar het personeel werd niet geluisterd. We moesten maar vanuit de auto met cliënten bellen, of bezoeken van anderhalf uur in plaats van drie uur doen, zodat we er nog een cliënt bij konden nemen,’ vertelt een medewerker.

Naar aanleiding van het artikel zijn er raadsvragen gesteld in de Maastrichtse gemeenteraad en de Tilburgse gemeenteraad.

Drugscrimineel was de baas van zorguitzendbureau dat personeel levert aan Jeugdhulp Friesland

Jeugdhulp Friesland werkt op de gesloten jeugdzorginstelling Woodbrookers met een uitzendbureau waarvan een van de oprichters recent is veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf wegens betrokkenheid bij drugslabs. Volgens deskundigen zijn drugscriminelen in de zorg een groeiend probleem, waarvoor te weinig aandacht is. Ook is de informatie-uitwisseling tussen instanties gebrekkig.

Ouders klagen al jaren over de slechte zorg die hun kinderen bij Woodbrookers ontvangen. Ze wijzen daarbij onder meer op de kwaliteit van de invalkrachten die via uitzendbureau Ultracare zijn ingezet. Toezichthouders en het Openbaar Ministerie werken samen in het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ), waar ze tips en informatie over fraude in de zorg delen. Maar die kennisuitwisseling blijkt beperkt te zijn: zo ontving de IGJ geen enkel signaal over Ultracare.

Dit artikel werd gepubliceerd bij Follow the Money en Pointer.

Naar aanleiding van onze publicatie zijn er Kamervragen gesteld door PvdA, D66 en GroenLinks. Ook kwam er een spoeddebat in de raad van Leeuwarden, mede omdat na onze publicatie een geheim rapport boven water kwam waaruit bleek dat de zorg bij Woodbrookers niet op orde was.

Nóg een zorginstelling stopt samenwerking met uitzendbureau na veroordeling oud-directeur

Uit onderzoek van Follow the Money en Pointer blijkt dat uitzendbureau Ultracare, wiens oud-directeur is veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf wegens betrokkenheid bij drugslabs, niet alleen werd ingezet bij Jeugdhulp Friesland, maar ook bij de Friese zorginstelling Alliade. Alliade besloot na de publicatie geen krachten meer in te zetten van Ultracare. De instelling volgt hiermee het besluit van Jeugdhulp Friesland, dat al eerder de samenwerking met het uitzendbureau verbrak.

‘Waar rook is, is vuur. We kiezen voor de veilige route’, verklaarde Alliade. Er waren, volgens een woordvoerder op de werkvloer geen problemen met de uitzendkrachten van Ultracare. Uit een intern onderzoek dat vanwege het nieuws werd uitgevoerd, bleek dat alle invalkrachten in bezit waren van de vereiste diploma’s en verklaringen omtrent gedrag (vog’s), zegt de woordvoerder. Ondanks dat besluit de zorginstelling, die in Friesland meer dan achtduizend gehandicapten, ouderen en jongeren onder haar hoede heeft, om niet langer gebruik te maken van het uitzendbureau. 

Medewerkers van Alliade die Follow the Money en Pointer sprak waren minder enthousiast over de invalkrachten: ‘Een aantal invalkrachten draaide goed mee, maar een groot deel moest volgens de medewerkers door collega’s geactiveerd worden. Sommige jongens zaten met hun telefoon op de bank tot ik aan ze vroeg wat ze van plan waren. Er waren er maar weinig die uit zichzelf in beweging kwamen.’ Ook kwamen de invalkrachten vaak te laat, soms kwamen ze zelfs helemaal niet opdagen. 

Inspectie ziet verbeteringen na misstanden in gezinshuis

Vorig jaar bracht de inspectie nog een alarmerend rapport over gezinshuis Villa Maria uit Hoorn uit. Inmiddels heeft ze vertrouwen in het vermogen van het gezinshuis om zich te verbeteren en voldoet Villa Maria aan bijna alle normen. Desondanks zijn er nog wel de nodige aandachtspunten.

Vorig jaar moest gezinshuis Villa Maria maatregelen nemen na een vernietigend rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Die deed onderzoek na meldingen over misstanden in het huis en kwam met een hard oordeel. Op bijna ieder punt scoorde het gezinshuis een onvoldoende. 

In een gezinshuis krijgen kinderen die door de rechter uit huis zijn geplaatst zorg van een gezinshuisouder die 24 uur per dag aanwezig is. Het is een kleinschalige woonvorm waar veel vraag naar is. Hierdoor nam het aantal ondernemers dat een gezinshuis startte de afgelopen jaren explosief toe. Uit onderzoek van Follow the Money bleek dat ondernemers steeds vaker meerdere locaties openen. Zo ook Villa Maria.

Verdachte van zorgfraude zette coronasubsidie om in kilo’s goud

Een subsidieregeling voor zorgbanen tijdens de coronapandemie blijkt nogal fraudegevoelig te zijn geweest. Acht verdachten moeten zich verantwoorden voor een subsidieaanvraag van 2,5 miljoen euro via verschillende bedrijven. Een van hen is Anoire R., die eerder opdook in een strafrechtelijk onderzoek naar valse diploma’s in de zorg.

Het OM denkt dat R. via negentien bedrijven voor zo’n 2,5 miljoen euro aan coronazorgsubsidie heeft aangevraagd. In ruil hiervoor zou R. bijna zevenhonderdduizend euro hebben ontvangen. Tussen 18 oktober 2021 en 24 november 2021 ontving R. negen keer geldbedragen van zorggerelateerde ondernemingen. En iedere keer maakte hij nog op dezelfde dag ongeveer hetzelfde bedrag over naar een bankrekening op naam van Holland Gold. In totaal zou R. van de coronasubsidies zo’n vier ton aan goud hebben gekocht. 

Een klusbedrijf zou onder andere omgekat zijn tot een thuiszorgbedrijf.

Arnhemse zorguitzendbureaus strafrechtelijk onderzocht wegens valse diploma’s

Eerder dit jaar moesten vijftien zorgmedewerkers zich bij de rechter verantwoorden voor het werken met valse papieren. Tijdens de rechtszaken sprongen twee Arnhemse uitzendbureaus in het oog. Deze twee bedrijven worden ook strafrechtelijk onderzocht wegens valsheid in geschrifte.

De verdachte zorgmedewerkers verklaarden hoe eenvoudig het was om zonder diploma’s aan het werk te gaan bij uitzendbureaus Ann-Zorg en Ammi Zorg. ‘Iedereen werkte zonder diploma [..] Ik was op zoek naar werk en heb me daarom daar ook gemeld.’

De artikelen verschenen bij Follow the Money en Pointer.

De SP stelde Kamervragen naar aanleiding van het artikel.

Met valse papieren aan de slag in de zorg is crimineel makkelijk

Samen met collega Margot Smolenaars volgde ik drie rechtszittingen waar zzp’ers zich moesten verantwoorden voor het werken in de zorg met valse diploma’s en vog’s. Tijdens deze rechtszaken bleek dat mannen die wegens oplichting in de gevangenis zaten, na hun hechtenis met gemak met valse papieren in de zorg aan de slag konden gaan. Ook bleek dat een veroordeeld Syriëganger en zijn broer, die veroordeeld is voor terrorismefinanciering, zonder vog in de zorg aan het werk zijn.

Het artikel is gepubliceerd bij Follow the Money.

Jeugdzorgmanagers verdienen bij met handeltje in zzp’ers bij hun eigen werkgever

Twee leidinggevenden van jeugdzorginstelling iHUB hebben zich persoonlijk verrijkt met een ongeoorloofd handeltje in flexibele arbeidskrachten. Eén leidinggevende moest vertrekken. De ander kon ongestoord doorgaan, ondanks maatregelen om herhaling te voorkomen.

De twee leidinggevenden die verantwoordelijk waren voor de inhuur van personeel, verdienden ongeoorloofd bij door flexkrachten bij hun eigen werkgever onder te brengen. Een van de twee liet de invalkrachten zelf betalen om diensten te mogen draaien.

Deze invalkrachten draaiden vaak dubbele diensten waarop ze maar weinig uitvoerden. Een jongere: ‘Ze hingen in hun joggingbroek op de bank, starend op hun telefoon.’

Op 12 november 2021 ging het mis: er brak een grote vechtpartij uit bij een van de instellingen, waarna iHUB een onderzoek startte naar de inzet van flexkrachten. Tijdens dit onderzoek bleef onopgemerkt dat één manager zich via zijn eigen bv actief bemoeide met de inhuur van zzp’ers.  

Artikel Follow the Money:
Jeugdzorgmanagers verdienen bij met handeltje in zzp’ers bij hun eigen werkgever

Artikel Pointer: Zorgmanagers zetten ongeoorloofd handeltje in zzp-ers op

Uitzending Pointer: Handel in ZZP-ers bij jeugdzorg instelling iHUB

Naar aanleiding van de publicatie stelde SP-Kamerlid Peter Kwint Kamervragen

Jeugdzorgexpert Peer van der Helm: ‘Kwetsbare kinderen moet je niet opsluiten’

Kinderen met complexe problemen doe je geen goed door ze op te sluiten, zegt hoogleraar Peer van der Helm. ‘Dichte deuren zijn voor geen enkel kind geschikt. Ze raken ervan in paniek, en dan reageert het personeel met hard ingrijpen. Een vicieuze cirkel waar je niet meer uitkomt.’

Al jaren roept het ministerie van Volksgezondheid dat de gesloten jeugdzorg moet worden afgeschaft. Kinderen krijgen er vrijheidsbeperkende maatregelen opgelegd en kunnen bijvoorbeeld worden afgezonderd in een isoleercel. Ervaringen die traumatiserend zijn voor kwetsbare jongeren.

In dit interview dat ik samen met Klaas den Tek van Pointer deed geeft Van der Helm zijn visie op de gesloten jeugdzorg

Hoe kindvriendelijke jeugdzorg moest wijken voor hekken en sloten op de deur

Samen met collega Klaas den Tek van Pointer KRO-NCRV deed ik uitgebreid onderzoek naar de misstanden bij de gesloten jeugdzorglocatie Rijnhove van jeugdzorginstelling Horizon (iHUB).

De afbouw van de gesloten jeugdzorg ging in Alphen aan de Rijn ten koste van een kindvriendelijk alternatief. Waar de deuren altijd open waren, moesten deze weer op slot. Tot verbijstering van medewerkers: ‘Alles wat we hadden opgebouwd, zagen we door onze vingers glippen.’ De komst van medewerkers die kinderen met harde hand aanpakken zorgt ervoor dat bijna alle oude medewerkers de benen nemen. Deze werden vervangen door zzp’ers die de kinderen nauwelijks kennen. Met als gevolg dat de kinderen zich er niet meer veilig voelen.

Artikel Follow the Money:
Hoe kindvriendelijke jeugdzorg moest wijken voor hekken en sloten op de deur

Artikel Pointer:
Hoe een kindvriendelijk alternatief voor de gesloten jeugdzorg ter ziele ging

We analyseerden het dossier van de 19-jarige Serena. Vanaf de dag dat ze uit huis werd geplaatst, kreeg ze niet de zorg die ze nodig had. Op de locatie Rijnhove gleed ze door alle veranderingen verder af. Een indrukwekkend en schrijnend dossier dat inzicht geeft de misstanden in de gesloten jeugdzorg. Lees hier haar verhaal:

Artikel Pointer: Hoe Serena de gesloten jeugdzorg niet uitkwam

Luister hier naar de uitzending van Pointer.

Tweede Kamerlid Vicky Maeijer (PVV) stelde ons onderzoek aan de kaak in het Kamerdebat over jeugdzorg.

2022:

Opvanghuis voor kinderen krijgt dikke onvoldoende, maar blijft voorlopig open

Na mijn uitgebreide onderzoek naar de misstanden in gezinshuis Villa Maria deed de inspectie onderzoek naar het gezinshuis.

De zorg van gezinshuis Villa Maria uit Hoorn voldoet niet, concludeert de inspectie. Hoewel de directie van Villa Maria het inspectieonderzoek in twijfel trekt, heeft zij besloten twee locaties te sluiten. Betrokkenen maken zich zorgen. ‘Ik vraag me af wat deze uitkomst betekent voor de kinderen die er nu nog wonen.’

Opvallend is dat uit het rapport is op te maken dat ook verwijzers zich zorgen maken, onder andere over het personeel van Villa Maria. De personeelsbezetting is krap en het verloop groot, melden zij. Het personeel is veelal jong en heeft weinig ervaring met de problematiek van de uithuisgeplaatste jongeren. Doordat personeel belangrijke informatie over de kinderen niet te zien krijgt, kunnen de medewerkers volgens de inspectie geen professionele afwegingen maken om de veiligheid van de kinderen te waarborgen. 

Daarnaast bleek dat de verklaringen omtrent gedrag (VOG’s) van de medewerkers niet op orde waren.

Vijf jaar procederen voor een teleurstellende schikking: zo moeilijk is het om zorgfraude aan te pakken

Met groot geschut beschuldigde de gemeente Nijmegen de Rigtergroep van omvangrijke fraude. Na vijf jaar procederen blijft er van die beschuldigingen weinig over. De zaak eindigt in een schikking en telt alleen maar verliezers.

De zaak zorgde in Nijmegen voor veel opschudding, omdat niet lang na de beschuldigingen het zorgbedrijf failliet ging. Dit zorgde voor veel verwarring bij de kwetsbare cliënten die uiteindelijk naar een noodopvang moesten.

Niet alleen het faillissement bemoeilijkte de zaak bij de rechter, maar ook de gebrekkige regelgeving. Bij beschermd wonen maken cliënten gebruik van 24-uurszorg. Zorgkantoren en gemeenten beschrijven niet vooraf welke zorg en hoeveel uren zorg je daar nu precies voor terug moet krijgen als cliënt. En hoeveel daarvan individuele zorg zou moeten zijn.

Bestuurskundige Edward van der Torre vindt dan ook dat er veel duidelijkere regels aan de voorkant gesteld moeten worden. Dit geeft niet alleen gemeenten en zorgkantoren meer duidelijkheid, maar ook zorgbedrijven. Dan kunnen dit soort langdurige, slopende rechtszaken wellicht voorkomen worden.

Lees hier het artikel met de terugblik op de vijf jaar durende rechtszaak.

Podcast onderzoek gezinshuizen

Naar aanleiding van mijn maandenlange onderzoek naar gezinshuizen ging ik met Frederique de Jong in gesprek voor haar Follow the Money-podcast. In de podcast hoor je meer over de achtergronden en bevindingen van het onderzoek naar de kleinschalige vorm van jeugdzorg voor uithuisgeplaatste kinderen. Hierbij gaan we in op de thema’s van de drie onderzoeksartikelen die ik voor Follow the Money schreef: het verdienmodel, het toezicht en klokkenluiders die aan de bel trekken.

Artikel 1: Schreeuwend tekort aan jeugdzorgplekken creëert cowboymarkt

Het kabinet en deskundigen zijn ervan overtuigd dat kleinschaligheid dé toekomst is van de jeugdzorg. De afgelopen tien jaar is het aantal gezinshuizen dan ook explosief gegroeid. Gezinshuisouders breiden hun huizen uit tot steeds grotere ondernemingen. Ik deed voor Follow the Money onderzoek naar deze nieuwe trend in de jeugdzorg en verdiepte me in het verdienmodel van gezinshuizen. Hiervoor onderzocht ik honderden jaarrekeningen van gezinshuizen. Conclusie: de variatie is groot en er kunnen hoge winsten gemaakt worden.

Ik schreef dit artikel voor Follow the Money en vertelde bij NPO Radio 1 in het programma ‘Geld of je Leven over mijn bevindingen van het onderzoek. Harriet Duurvoort schreef in de Volkskrant een column naar aanleiding van het onderzoek.

Kamerlid Mohammed Mohandis stelde Kamervragen naar aanleiding van het onderzoek naar de financiën van gezinshuizen.

Artikel 2: 19 klokkenluiders slaan alarm over misstanden in opvanghuis voor kinderen

De afgelopen maanden deed ik voor Follow the Money onderzoek naar gezinshuizen. Ik sprak met onder andere 19 klokkenluiders die alarm slaan over gezinshuis Villa Maria uit Hoorn. Een zeer intensief onderzoek dat inzicht geeft in de kwetsbare positie van kinderen in een gezinshuis en het belang van goed toezicht. Aangrijpende verhalen van kinderen en direct betrokkenen die een inkijk geven in wat er zich achter de muren van een gezinshuis af kan spelen. Lees hier het onderzoeksartikel.

Kamerlid Mohammed Mohandis (PvdA) stelde Kamervragen naar aanleiding van het onderzoek naar Villa Maria.

Op NH Radio had ik een interview over mijn onderzoek.

Het Noord-Hollands Dagblad schreef meerdere artikelen naar aanleiding van het onderzoek dat ik voor Follow the Money deed.

Artikel 3: Ondanks misstanden mag de jeugdzorg toezicht houden op zichzelf

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) kan het toezicht op inmiddels meer dan 7000 jeugdhulpaanbieders niet meer aan. Zo moet de IGJ toezicht houden op 1000 gezinshuizen en 1300 zorgboerderijen, terwijl ze deze niet allemaal zelf kan bezoeken. Daarom loopt er nu een proef met metatoezicht: De twee grootste franchiseorganisaties Driestroom en Gezinshuis.com moeten een jaar lang zelf toezicht houden op hun eigen gezinshuizen. Dit terwijl deze organisaties onlangs zelf nog onder vuur lagen. Ook twee boerenorganisaties doen mee aan de pilot. De vraag is hoe onafhankelijk zij hun eigen vlees gaan keuren. Lees hier het onderzoeksartikel.

Gemeentelijk toezicht faalt, kwetsbaren zijn de klos

Onkunde, gebrek aan ervaring en willekeur. Dat is het oordeel van deskundigen naar aanleiding van ons onderzoek naar het toezicht op zorgaanbieders in de gemeente Tilburg. Voor het eerst zijn alle rapporten van één gemeente geanalyseerd. Dat deed ik met steun van het Tilburgs Mediafonds voor Follow the Money en het Brabants Dagblad. Samen met Stephan Jongerius deed ik drie maanden onderzoek naar de bevindingen uit de toezichtrapporten van de gemeente Tilburg. Hoewel Tilburg als één van de koplopers de aanpak van zorgfraude serieus neemt, schort er volgens de deskundigen nog veel aan de uitwerking. Dat zegt wat over de rest van het land, zeggen ze. Volgens hoogleraar bestuurskunde Menno Fenger is het gemeentelijke toezicht mislukt en moet het Rijk ingrijpen.

Menno Fenger: ‘In de zorg is niemand verantwoordelijk voor de puzzel als geheel’

Het onderzoek maakte pijnlijk duidelijk dat instanties totaal langs elkaar heen werken en dat het toezicht versnipperd is. Gemeenten, jeugdbescherming, justitie en zorgkantoren plaatsen cliënten bij één zorgaanbieder, maar weten van elkaar niet welke cliënten er zitten met welke complexe problematiek. Met als gevolg dat er een giftige cocktail kan ontstaan van complexe cliënten die met elkaar een huis delen. Exemplarisch voorbeeld is het ‘horrorhuis’ aan de Kwaadeindstraat van Acuut Zorggroep.

Politielint in de gang, lachgas in de tuin: zorghuis werd een ‘horror’ voor moeders

Moeders en kinderen woonden er samen met alcohol- en drugsgebruikers, prostituees, (ex)-gedetineerden en psychiatrische cliënten. Door een gebrek aan begeleiding en gebrek aan kennis bij het personeel kregen de cliënten niet de zorg die ze nodig hadden. Met als triest hoogtepunt het overlijden van de 31-jarige Samantha. Ex-bewoners en nabestaanden van Samantha vertelden ons hun verhaal, waardoor we een reconstructie konden maken van de gebeurtenissen in het huis. De incidenten konden doorgaan, ondanks toezicht door de gemeente Tilburg. Ondanks alle politiebezoeken, ondanks dat cliënten aan de bel hebben getrokken.

Behalve de gebrekkige samenwerking van de instanties, is de woningnood één van de oorzaken van de ongeschikte plaatsingen van cliënten. Waar moeten we anders met de cliënten naar toe, is de gedachte. Een dak boven het hoofd is belangrijker dan de vraag of er goede zorg wordt geleverd.

De bevindingen uit het onderzoek lichtte ik toe in de uitzending van Pointer KRO-NCRV op NPO Radio 1. In de podcast van Follow the Money vertelden Stephan Jongerius en ik uitgebreid over de aanpak van het onderzoek en over onze samenwerking.

Naar aanleiding van het onderzoek meldde ‘Irma’ zich bij ons met haar verhaal. Zij woonde 6 jaar ‘beschermd’ bij RIBW Brabant, maar voelde zich alles behalve beschermd. Ze werd er mishandeld en verkracht door een medebewoner, moest een woning delen met een cocaïneverslaafde en een psychotische vrouw die een paar keer uit het zolderraam sprong en woonde boven een man die twee weken dood in zijn zorgwoning lag.

En dat nadat ze op haar achttiende haar onveilige thuissituatie was ontvlucht. ‘Irma’ vertelt haar verhaal, omdat ze wil dat de zorg verandert. Veel cliënten durven zich niet uit te spreken, bang om het dak boven hun hoofd te verliezen. ‘Je wordt als cliënt niet gehoord. Als je niet zeurt of klaagt, kijkt niemand naar je om.’

Mishandeld en verkracht; is dit nu beschermd wonen?

Nabestaande Tim en bewoonster Samra deden hun verhaal voor de Tilburgse gemeenteraad. Ze vertelden over hun ervaringen met het horrorhuis van Acuut Zorggroep. ‘Ik ben nu vrij om te kunnen praten. Anderen zitten er nog’, vertelt Samra, die duidelijk maakt waarom cliënten moeilijk naar buiten durven te treden over misstanden bij een zorgaanbieder. Tim maakt de vergelijking met The Voice. ‘Ook in de zorg speelt macht een belangrijke rol.’ Ze maakten indruk op het college en de raad. ‘Dit raakt ons allemaal.’ Luister hier het debat terug.

Stephan en ik gaven samen met hoogleraar Menno Fenger op verzoek van de Tilburgse gemeenteraad een toelichting op de bevindingen van ons onderzoek. Terugkijken kan hier.

Naar aanleiding van het onderzoek stelden CDA, VVD en PvdA Kamervragen. Ook tijdens het zorgfraudedebat in de Tweede Kamer kwamen de bevindingen uit het onderzoek meerdere keren aan bod.

2021:

Gemeenten lopen leeg op jeugdzorg, maar op winst gerichte investeerders ruiken geld

Tijdens ons onderzoek naar het jeugdzorgsysteem kwam ik steeds meer bedrijven tegen die door binnen- en buitenlandse private equitybedrijven zijn overgenomen. Collega Daan Appels en ik deden diepgravend onderzoek naar dit fenomeen. We doken in de jaarrekeningen, lazen rapporten, spraken deskundigen en (oud)-medewerkers van ggz-instelling Mentaal Beter. Dit bedrijf is in de afgelopen jaren drie keer door een private equitypartij overgenomen. Uit ons onderzoek blijkt dat de regelgeving in de ggz een groot grijs gebied is, waardoor investeerders ruimte zien om winst te maken. Ten koste van de zorg, stellen (oud)-medewerkers. Volgens deskundigen is de Nederlandse jeugdzorg onvoldoende beschermd tegen op winst beluste investeerders.

Gemeenten lopen leeg op jeugdzorg, maar op winst gerichte investeerders ruiken geld

Geldstromen in jeugdzorg voor het eerst inzichtelijk na groot data-onderzoek door Follow the Money

Terwijl gemeenten miljoenen tekort komen op de jeugdzorg, onderzocht ik samen met Tom Claessens en Margot Smolenaars voor Follow the Money hoeveel geld er bij alle jeugdzorgaanbieders van Nederland is overgebleven. Een mega data-onderzoek dat zicht geeft op de geldstromen. Daarnaast spraken we met meer dan 40 jeugdzorgbedrijven en stichtingen waar de grootste bedragen overbleven. Niet iedereen was blij met ons telefoontje, maar er ontstonden veelal mooie gesprekken die meer inzicht geven in het jeugdzorgsysteem. De artikelen naar aanleiding van dit onderzoek:

Geldstromen in jeugdzorg voor het eerst inzichtelijk na groot data-onderzoek Follow the Money

Bestuurders jeugdzorg aan het woord: ‘Gemeenten hebben tekorten op zichzelf afgeroepen’

De data achter de geldstromen in de jeugdzorg: aanpak en verantwoording

Hieronder een aantal conclusies op een rij:

Een rode draad is dat meerdere zorgaanbieders hebben aangegeven dat de tarieven voor hen te hoog zijn, waardoor ze de winsten kunnen maken. De meest gehoorde reactie van de bv’s is dat iedereen een lage weinig overhead heeft, efficiënt werkt en de winst weer steekt in de zorg.

Hoogleraar financial accounting Jeroen Suijs ziet voor die laatste twee punten geen duidelijke onderbouwing. ‘In hoeverre gaat die efficiëntie ten koste van de kwaliteit van de zorg? En de kosten van de investeringen zie je niet zozeer terug in een lagere winst in het jaar erop.’

Duidelijk is wel dat de kleinere bedrijven veel op hun personeelskosten bespaarden door zelf veel werk uit te voeren. Omdat ze dezelfde tarieven krijgen als grote instellingen ontstaat er dan snel een hogere winst. Meest gehoorde verwijt van bv’s: kijk eens naar de stichtingen.

Een goed punt. Want uit ons onderzoek blijkt dat 2,2 miljard jeugdzorggeld naar de stichtingen gaat. Driekwart van de totale jeugdzorgomzet van de 1458 aanbieders die we onderzochten. Daar zou het meeste geld te halen moeten zijn.

Maar zeggen de stichtingen: wij kunnen niet meer snijden in onze overhead, de tarieven zijn voor ons te laag. Wij kunnen ons hoofd net boven water houden.

De gemene deler: zowel bv’s als stichtingen klagen over de enorme bureaucratie van het jeugdzorgsysteem. Elke gemeente heeft weer een andere reeks productcodes en andere manier van factureren en verantwoorden. Iedereen heeft extra personeel voor de administratie aan moeten nemen.

Uiteindelijk maakte 40 procent van de bv’s een bedrijfswinst van boven de 10 procent. Bij stichtingen was dit in 12 procent van de gevallen zo. Volgens emeritus hoogleraar Economie en organisatie van de gezondheidszorg Richard Janssen kunnen de stichtingen nog wat leren van de bv’s. ‘Dat het beter en anders kan’.

Vertrouwelijk; het ondoorzichtige keuringssysteem van de jeugdbescherming

Via jaarlijkse keuringen van het managementsysteem garandeert het Keurmerkinstituut dat de jeugdbescherming in staat is goed werk af te leveren. Hoe en waarom een instelling het predikaat ‘gecertificeerd’ krijgt (of verliest), is echter in nevelen gehuld: rapporten zijn niet openbaar, en zelfs de gemeenten en de cliëntenraad krijgen er niet zomaar toegang toe. Ik deed dit onderzoek samen met collega Margot Smolenaars en collega’s van De Limburger. Wij ontdekten dat eenzelfde probleem binnen dit ‘objectieve’ keuringssysteem bij verschillende organisaties tot andere uitkomsten leidt.

Vertrouwelijk; het ondoorzichtige keuringssysteem van de jeugdbescherming

Van marktbestormer tot beerput: zo ging jeugdbeschermer Briedis ten onder

Sinds gemeenten verantwoordelijk zijn voor jeugdzorg staat ook de ‘markt’ voor jeugdbescherming open. Alleen Briedis lukte het zich tussen de gevestigde orde te wringen. Met grote idealen bestormde deze coöperatie van zelfstandig werkende jeugdbeschermers in 2018 de markt. Amper twee jaar na dato is Briedis haar certificaat kwijt en vraagt de bestuurder gedesillusioneerd faillissement aan. Gezinnen en medewerkers blijven in verwarring achter.

Ik maakte voor Follow the Money en Pointer KRO-NCRV een reconstructie van de opkomst en ondergang van Briedis.

De jeugdbescherming bezwijkt onder de hoge werkdruk

Ik dook in de jaarrekeningen van de jeugdbeschermingsorganisaties. Ik maakte samen met collega Tom Claessens een dataset van alle cijfers van 2014 tot en met 2019 en analyseerde samen met deskundigen de uitkomsten. Al jaren is de roep om geld voor jeugdbeschermingsorganisaties groot, maar uit de cijfers blijkt dat het financieel nog niet eens zo slecht gaat. Het grootste probleem is dat het werk te zwaar is geworden waardoor het personeel de benen neemt. Door het hoge verloop krijgen ouders en kinderen telkens weer een nieuwe jeugdbeschermer toegewezen. Daarbij worden jeugdbeschermers steeds agressiever benaderd. ‘Het systeem staat op klappen’, blijkt uit het onderzoek dat ik samen met Margot Smolenaars en Tom Claessens deed voor Follow the Money en Pointer (KRO-NCRV). 

Jeugdbeschermers: ‘De mentale druk kan niemand van je overnemen’

Naar aanleiding van ons onderzoek naar jeugdbescherming spraken collega Margot Smolenaars en ik met negen jeugdbeschermers van diverse jeugdbeschermingsorganisaties. Dit om inzicht te geven in de dagelijkse praktijk waar ze mee te maken hebben. Twee uur per week mogen jeugdbeschermers aan een gezin besteden. Een gezin met veelal complexe problematiek. In die tijd zit ook de enorm toegenomen administratie, bezoek aan de rechtbank, reistijd, overleg en het inwerken van nieuw veelal jong personeel. De jeugdbeschermers vertellen hoe zij de ballen in de lucht proberen te houden. Met de toenemende agressie van ontevreden ouders en de dreiging van het tuchtrecht als het zwaard van damocles boven zich. Hoe de één met passie door blijft gaan en de ander het vak verlaat door de hoge werkdruk.

Kamerlid René Peters (CDA) stelde Kamervragen naar aanleiding van ons onderzoek.

Interview bestuurder Jeugdzorg Nederland: ‘We willen niet meer met kinderen leuren’

Samen met collega Margot Smolenaars maakte ik naar aanleiding van ons onderzoek naar jeugdbescherming een interview met bestuurslid Arina Kruithof van Jeugdzorg Nederland. Jeugdzorg Nederland bestrijdt op basis van een rapport van de Jeugdautoriteit dat het niet slecht zou gaan met de gecertificeerde instellingen. In dit rapport zijn de jaarcijfers van 2019 en een klein deel van 2018 onderzocht. Volgens hoogleraar financial accounting Jeroen Suijs is dit een beperkt onderzoek dat geen structurele problemen blootlegt.

Ik deed voor Follow the Money wel een langjarig onderzoek, van 2014 tot en met 2019. Hieruit concludeert hoogleraar Jeroen Suijs: ‘De gemiddelde winstpercentages wisselen per jaar en per instelling. De winstcijfers laten over de afgelopen jaren ook geen duidelijke negatieve trend zien. Op basis hiervan concludeer ik niet dat er sprake is van een structurele verslechtering in de sector. Een ander rapport van de Jeugdautoriteit laat wel ontwikkelingen over de tijd zien, maar ook daar zie ik geen negatieve trends.’

Afgewezen zorgaanbieders glippen weer binnen via de achterdeur

Instellingen waar de zorg onder de maat is gebleken, of fraude is vastgesteld, worden door het ministerie van Justitie gewoon ingeschakeld voor forensische zorg, zoals de resocialisatie van tbs’ers. Door het versnipperde zorgsysteem – dat onder vijf verschillende wetten valt – ontbreekt het aan een eenduidige aanpak van aanbieders die in de fout zijn gegaan. Zorgbedrijven ‘shoppen’ van de ene naar de andere wet en zijn nauwelijks te stoppen. Dat blijkt uit het maandenlange onderzoek dat ik voor Follow the Money deed samen met Berendien Tetelepta van De Gelderlander. Dit leverde meerdere artikelen op voor Follow the Money en De Gelderlander. We beschrijven hierin hoe zorgbedrijven die geen contract meer krijgen met gemeenten in de regio Arnhem nog wel via het zorgkantoor en/of justitie zorg kunnen blijven leveren. Terwijl ze volgens de gemeenten niet aan de kwaliteits- en/of rechtmatigheidseisen voldoen.

De artikelen leverden meerdere Kamervragen op van SP, Pvda en CDA.

Uit de antwoorden op de Kamervragen blijkt dat Justitie ondanks eerdere fraude bij een zorgaanbieder het contract gewoon voortzet. Lees hier het vervolgartikel over de beantwoording van de Kamervragen.

Hoofdinspecteur Jeugd Korrie Louwes: ‘We zien dat financiële overwegingen soms leidend zijn, niet de kwaliteit’

In vijf jaar tijd verveelvoudigde het aantal jeugdzorgaanbieders tot 6000 nu. De hoeveelheid inspecteurs bij de Inspectie bleef gelijk. Kan de Inspectie haar controlerende taak nog uitvoeren? Hoofdinspecteur Korrie Louwes vindt van wel. ‘Maar ik zeg het met enige aarzeling.’ Samen met Rosanne Kropman interviewde ik het hoofd van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. ‘Je moet je realiseren dat met ‘dicht die tent’ het kind nog niet is geholpen.’

Inkoopformule Open House is ‘doping’ voor jeugdzorgaanbieders

Gemeenten hebben massaal dezelfde methode omarmd om jeugdzorg in te kopen. Dit model – open house – zorgde voor een stortvloed van nieuwe zorgaanbieders, allemaal op zoek naar omzet. Maar het blijkt ondoenlijk om al die aanbieders te managen, laat staan ze te controleren. Dat was een bijzonder dure les: inmiddels zijn veel gemeenten hun grip op het jeugdzorgbudget kwijt. Vier op de vijf gemeenten verwachten in 2021 een begrotingstekort. Dit onderzoek deed ik samen met collega’s Margot Smolenaars, Daan Appels en Lucien Hordijk.

Het paard is de nieuwe melkkoe van de jeugdzorg

Samen met collega Rosanne Kropman en Veerle Schyns deed ik voor Follow the Money en Pointer KRO-NCRV onderzoek naar paarden in de jeugdzorg en de groei van zorgboerderijen. De afgelopen jaren steeg de omzet van zorgboerderijen explosief. Ook is het aantal paardencoachingbedrijven meer dan verdubbeld. Ondanks dat er geen wetenschappelijk bewijs is voor paardentherapie vergoeden gemeenten deze zorg wel en kunnen een aantal paardenzorgbedrijven hoge winsten maken. De werkelijke winst van de zorgboeren is lastig te achterhalen door de hoge kosten als huisvesting, verbouwingen en dierkosten die ze op mogen voeren. Lees hier het onderzoek en luister hier naar de podcast over de inzet van paarden in de jeugdzorg en de hoge kosten die zorgboerderijen, net als andere zorgbedrijven, op mogen voeren. Waar stroomt ons zorggeld nu eigenlijk naar toe?

Drugscriminelen storten zich ongehinderd op de zorgmarkt

Zorgcliënten die als dagbesteding hennep moeten knippen, katvangers die zorgbedrijven oprichten, prostitutie en witwassen van crimineel geld. Uit onderzoek van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) en RIEC Oost-Nederland blijkt dat in de regio Twente zeker 22 zorgbedrijven zijn opgezet door criminele netwerken. Desondanks worden vanwege capaciteitsgebrek en een zware bewijslast slechts enkele casussen strafrechtelijk opgepakt. Naar aanleiding van het rapport wil een Kamermeerderheid een landelijk onderzoek. De vraag is waarom nu pas. Uit mijn onderzoek voor Follow the Money blijkt dat de Kamer in 2015 namelijk al op de hoogte was van een trend dat criminelen actief zijn in de zorg.

2020:

Amsterdam geeft jeugdzorggeld uit als water

Samen met collega Daan Appels schreef ik voor Follow the Money een verhaal over de Amsterdamse jeugdzorg. De Amsterdamse Rekenkamer schreef een vernietigend rapport over de aanpak in Amsterdam. De hoofdstad gaf in twee jaar tijd 114 miljoen euro meer uit dan begroot. 1 januari 2021 krijgen cliënten te maken met de derde stelselwijziging. Daar is de gemeente niet klaar voor, waarschuwt de Rekenkamer. ‘Ons bekruipt het gevoel dat we niet serieus worden genomen.’ En ook in Amsterdam konden jeugdzorgaanbieders ondanks de enorme tekorten hoge winsten maken.

Jeugdzorg Nederland publiceert misleidende cijfers over kleine zorgaanbieders

Kleine jeugdzorgaanbieders maken gemiddeld 35% winst, meldde Jeugdzorg Nederland onlangs. Maar klopt dit cijfer wel? Samen met collega Jeroen Wijnen nam ik voor Follow the Money de berekeningen onder de loep. Conclusie: het cijfer is misleidend hoog. Daarnaast is duidelijk dat de enige landelijke dataset met financiële gegevens over zorgaanbieders complex en onvolledig is, waardoor foute conclusies makkelijk worden getrokken.

Lees hier het artikel en hier de reactie van Jeugdzorg Nederland.

De grote en de kleine zorgaanbieders publiceerden in januari 2021 een gezamenlijk opiniestuk in Trouw naar aanleiding van ons onderzoek.

Top verdienen aan jeugdzorg in de regio Tilburg

Negen maanden heb ik voor Follow the Money en het Brabants Dagblad alle jaarrekeningen van alle zorgaanbieders in de regio Tilburg onderzocht. Conclusie: terwijl gemeenten geld tekort komen, kunnen zorgaanbieders miljoenen winst maken. Eén op de vijf aanbieders maakte in 2018 meer dan 10 procent winst. Hiervan maakte 40 procent van de commerciële jeugdzorgbedrijven meer dan 10 procent winst. Orthopedagogen-en psychologiepraktijk Van de Wiel maakte het meeste winst: 42%. Het bedrijf keerde in de afgelopen jaren 1,4 miljoen euro winst uit. ‘Wat ons betreft kunnen de tarieven gerust naar beneden.’ Ik kon dit onderzoek doen dankzij het Tilburgs Mediafonds.

Het verhaal werd niet alleen bij Follow the Money gepubliceerd, maar het onderzoek haalde ook de voorpagina van het Brabants Dagblad en werd als achtergrondverhaal over meerdere pagina’s gepubliceerd. Ik heb het onderzoek verder toegelicht bij Reporter Radio en via de podcast van Follow the Money.

Naar aanleiding van het onderzoek stelden GroenLinks, PvdA, SP en CDA Kamervragen. In meerdere gemeenteraden zijn debatten gevoerd naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek en zijn raadsvragen gesteld. Lees hier het artikel van Follow the Money en het Brabants Dagblad naar aanleiding van de antwoorden van staatssecretaris Paul Blokhuis en minister Tamara van Ark.

Jeugdzorg: een gat in de markt, maar ook in de Brabantse begroting

Voorafgaand aan het jaarrekeningenonderzoek publiceerden we het eerste deel van de resultaten. Hieruit blijkt dat Tilburg het grootste tekort op jeugdzorg heeft van alle Brabantse steden. In de gemeente Loon op Zand nam de jeugdhulp sinds 2015 met 75 procent toe. We maakten een portret van het snel groeiende jeugdhulpbedrijf BuroJIJ. Hoe kan het dat een klein bedrijf in korte tijd tonnen winst kan maken? Directeur Bram Peters vertelde zijn verhaal en verklaart de groei van het bedrijf. Ik maakte dankzij het Tilburgs Mediafonds een artikel voor Follow the Money en samen met Stephan Jongerius van het Brabants Dagblad meerdere artikelen voor de krant. Een voorpaginaverhaal en een achtergrondverhaal.  

Roep om toezicht op luxe zorgvilla’s voor ouderen met dementie

Voetbaljournalist Hugo Borst en Carin Gaemers kregen het met hun succesvolle lobby voor elkaar dat er 2,1 miljard euro vrijkwam voor de ouderenzorg. Ze zijn er verbolgen over dat commerciële woonzorgaanbieders ook van dit geld gebruik mogen maken. Borst en Gaemers zeggen dit in reactie op het onderzoek dat ik samen met Siem Eikelenboom deed naar particuliere zorgbedrijven. We spraken ook andere deskundigen over de zorgmarkt en de ouderenzorg. Zij vinden dat er toezicht moet komen op de hoge huur- en servicekosten die deze bedrijven in rekening brengen. Ook het toezicht op de overnames van deze bedrijven door (buitenlandse) investeerders moet beter. Lees hier het artikel dat ik samen met Siem schreef voor Follow the Money.

We hebben ook een podcast opgenomen met Frederique de Jong. Hierin vertellen Siem en ik onze bevindingen over het onderzoek.

Lucratief beleggen in ouderen met dementie

Lucratief beleggen in ouderen met dementie. Van privébeleggers tot multinationals…ze staan in de rij om te investeren in luxe zorgvilla’s. Samen met collega Siem Eikelenboom dook ik in de wereld achter de luxe zorgvilla’s. De afgelopen jaren blijken buitenlandse investeerders een derde van de particuliere woonzorgbedrijven in handen te hebben gekregen. Investeerders in zorgvastgoed beloven hoge rendementen aan beleggers. Ondertussen constateert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd regelmatig tekortkomingen in de zorg voor de bewoners, veelal ouderen met dementie. Uit ons onderzoek blijkt dat dertien van de zestien onderzochte bedrijven na een eerste inspectie niet aan de normen voldeden. Sommigen werden onder verscherpt toezicht gesteld en doen er jaren over om de boel op orde te krijgen. Ondertussen constateert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd regelmatig tekortkomingen in de zorg voor de bewoners, veelal ouderen met dementie. Lees hier het onderzoeksverhaal dat Follow the Money publiceerde. De CDA, SP en PvdA hebben Kamervragen gesteld naar aanleiding van ons artikel.

Kamervragen PvdA

Kamervragen-SP-SV-Lucratief-beleggen-in-ouderen-met-dementie-29072020-Download


Gebrekkige transparantie bij luxe zorgvilla’s voor dementerenden

Samen met Siem Eikelenboom deed ik voor Follow the Money maanden onderzoek naar particuliere woonzorginstellingen. Voor deel 1 van de serie onderzochten we de extra kosten die luxe zorgvilla’s in rekening brengen. Uit ons onderzoek blijkt dat bijna alle zorgaanbieders werken met all-in pakketten. Hierdoor is het voor bewoners ondoorzichtig waar nu eigenlijk extra voor wordt betaald. Volgens Zorginstituut Nederland is het niet toegestaan om standaard extra zorgkosten in rekening te brengen, zoals eten en drinken, activiteiten, schoonmaak van de kamer en de was (linnengoed). Deze kosten zitten al standaard in het zorgpakket. Als hier extra kosten voor worden gevraagd, moeten bewoners de keuze hebben om hier wel of niet gebruik van te maken. Bijna geen enkele zorgaanbieder gaf Follow the Money helderheid over de specificatie van de all-in pakketten. Stepping Stones deed dat wel. Hieruit blijkt dat tweederde van de extra servicekosten naar de onderhoud van het gebouw, energiekosten, belastingen en verzekeringen gaan. Niet meer dan 60 euro van de bijna 1100 euro wordt besteed aan extra welzijn voor de voornamelijk dementerende ouderen. De rest aan eten en drinken. Lees hier het hele verhaal.

Almelo jaagt op miljoenen van zorgcowboy

De gemeente Almelo beschuldigt het thuiszorgbedrijf Take Care van onterechte declaraties, misbruik van DigiD’s en ongeschoold personeel. Niet meer dan één medewerker had een zorgdiploma stelt de gemeente. Het bedrijf maakte jaren meer dan 50 procent winst. Netto 2,7 miljoen euro in drie jaar tijd. Ik wilde weten hoe dit kon gebeuren. En wie er toezicht hield op dit bedrijf. Mijn verbazing was groot toen ik de vrouw sprak die anderhalf jaar als toezichthouder ingeschreven stond in de Kamer van Koophandel. ‘Ik schrik hiervan. Ik ben helemaal geen toezichthouder. Ik krijg hier buikpijn van.’ Blijkbaar had de eigenaar van het bedrijf haar met haar id-bewijs, die hij om een andere reden vroeg, ingeschreven als toezichthouder. De gemeente Almelo had haar voor het onderzoek naar Take Care nog nooit gesproken. Almelo eist 2,1 miljoen euro terug van Take Care en legde beslag op alle bankrekeningen en onroerende goederen. In dit artikel beschrijf ik het kort geding dat het zorgbedrijf hier tegen aanspande. Dat werd door de coronacrisis via Skype gevoerd in de virtuele rechtbank. Lees hier het verhaal.

Handhavers: coronaregeling zet poorten naar zorgfraude wijd open

Tijdens de coronacrisis schreef ik samen met collega Daan Appels van Follow the Money een verhaal over de compensatieregeling voor zorgaanbieders. Ik sprak een reeks toezichthouders die voor gemeenten zorgfraude onderzoeken. Zij maken zich grote zorgen over het misbruik van de regeling en hebben niet de middelen om frauderende zorgaanbieders aan te pakken.  ‘Deze steunmaatregelen zijn een broedplaats voor fraude. Schandalig dat aanbieders frauderen, maar dat krijg je als je de poorten open zet. Als ik geen ruimte krijg om op fraudeurs te jagen, spreek ik minister Hoekstra hier via de geëigende kanalen zeker op aan’, vertelde Aad Sweijen, hoofd van de afdeling Naleving van Zaanstad.

Flexzorg moet gemeenten in de regio Apeldoorn geld terugbetalen

Eind 2019 deed ik maandenlang onderzoek naar zorgbedrijf Flexzorg. Terwijl de gemeente Apeldoorn al een jaar in een juridische strijd verwikkeld was met dit zorgbedrijf en het contract stopte, kon Flexzorg in de regio Arnhem gewoon verder gaan met zorg leveren. Ik onderzocht hoe dit kon gebeuren en ontdekte dat niemand in het land een overzicht heeft welke zorgaanbieder waar zorg verleent. Hierdoor kunnen bedrijven zich van de ene naar de andere gemeente verplaatsen.

De gemeenten werkten in het geval van deze fraudeverdenking niet samen, ook de inspectie greep niet in. Flexzorg heeft altijd bestreden dat het bedrijf iets verkeerd heeft gedaan en eiste daarom 400.000 euro terug van de gemeenten in de regio Apeldoorn. Dit bedrag weigerden ze te betalen, omdat de zorg niet geleverd zou zijn. Rechtbank Gelderland deed begin april uitspraak in deze zaak. De rechtbank schat dat van de 1,2 miljoen gedeclareerde zorg de helft niet is geleverd. De gemeenten mogen de 4 ton houden en Flexzorg moet het restant van 160.000 euro terugbetalen aan de gemeenten.

Voor Follow the Money schreef ik een artikel over de uitspraak in deze zaak.

Jeugdzorgbedrijf koopt dure villa terwijl gemeenten kampen met miljoenentekorten op de jeugdhulp.

Dankzij subsidie van het Tilburgse Mediafonds doe ik onderzoek naar de zorgmiljoenen van de gemeente Tilburg. Voor het eerste artikel dook ik in de jaarrekeningen van jeugdzorgbedrijf De GezinsManager. Het bedrijf kwam in opspraak door de aankoop van een villa van 1,3 miljoen euro. Gemeenteraadsleden vragen zich af hoe een jeugdzorgbedrijf deze aankoop kan doen terwijl de gemeente vorig jaar 14 miljoen euro tekort kwam op de jeugdhulp.

Uit de jaarrekeningen blijkt dat de eenmanszaak in de afgelopen drie jaar explosief is gegroeid naar een bv met een omzet van 2,5 miljoen euro. Het bedrijf kon tonnen winst maken en kreeg van de bank een lening van 2 miljoen euro voor de aankoop van de villa. Volgens Harrie Verbon, hoogleraar Openbare Financiën van Tilburg University en lid van de Tilburgse Rekenkamer, zijn de tarieven van de gemeente te hoog of is er te weinig zorg geleverd. De wethouder stelt dat de kwaliteit en de rechtmatigheid van de zorg op orde is bij De GezinsManager. Volgens de Tilburgse jeugdzorgorganisatie Sterk Huis krijgen grote en kleine jeugdzorgaanbieders dezelfde tarieven en zouden jeugdzorgbedrijven die lichtere hulp bieden een lager tarief moeten krijgen.

Het uitgebreide onderzoek schreef ik voor Follow the Money. De verkorte versie publiceerden Omroep Brabant en Omroep Tilburg.

Minder urenregistratie maakt zorgfraude makkelijker
In dit artikel dat ik voor Follow the Money schreef, beschrijf ik hoe lastig het is om zorgfraude aan te tonen. Terwijl de politiek al jaren roept om minder regels in de zorg, hebben zorgfraudebestrijders last van te weinig regels. Het Openbaar Ministerie heeft inmiddels de tweede nederlaag geleden in de rechtbank, doordat zorgbedrijven de geleverde zorg niet specifiek hoeven te verantwoorden.

Zorgkantoren en de Sociale Verzekeringsbank blijken de afgelopen jaren het declareren van oncontroleerbare vaste maandbedragen te hebben gedoogd. Dat blijkt uit een gedoogconstructie waar twee advocaten de hand op wisten te leggen. Door het toestaan van vaste maandbedragen hoeven zorgbedrijven de geleverde uren zorg niet te verantwoorden. Zo kan opzet niet bewezen worden en is er vrijspraak voor zorgaanbieders, ook al hebben ze te weinig zorg geleverd. Minder urenregistratie maakt zorgfraude makkelijker.


Les één in zorgfraude: trek je niets aan van gemeentegrenzen
Ik deed voor Follow the Money maandenlang onderzoek naar aanleiding van een rechtszaak tussen zorgaanbieder Flexzorg en de gemeente Apeldoorn. Zij stonden al drie keer tegenover elkaar in de rechtbank wegens klachten over de kwaliteit en de rechtmatigheid van de zorg. Ondertussen kon het zorgbedrijf nog jaren zorg leveren in vier andere gemeenten en via zorgkantoor Menzis. Aan de hand van maandenlange mailwisselingen en telefoongesprekken met 28 instanties die op de één of andere manier te maken hebben met het zorgbedrijf maakte ik een reconstructie. Hoe kon dit gebeuren?

Het blijkt dat het toezicht zo versnipperd is dat niemand de regie neemt. Arnhem greep niet in nadat Apeldoorn een melding over de problemen met het bedrijf meldde. Hetzelfde geldt voor de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. De inspectie deed niets na meldingen van Apeldoorn en Reclassering Nederland. Lees het uitgebreide onderzoeksartikel dat Follow the Money publiceerde op 13 januari: Les één in zorgfraude: trek je niets aan van gemeentegrenzen.

2019:

Zorgcowboys hebben vrij spel door gebrekkig toezicht van gemeenten
Als freelance-journalist schreef ik in december voor Follow the Money het verhaal:
‘Gebrekkig toezicht door gemeenten geeft zorgcowboys vrij spel’
Ik deed een paar maanden onderzoek naar het toezicht op de Wmo en jeugdhulp. In deel 1 staat het nieuws centraal dat tweederde van de gemeenten geen toezichthouder rechtmatigheid heeft. Deze toezichthouder heeft extra bevoegdheden om de controle op de declaraties en de financiën van een zorgbedrijf uit te voeren. Uit de enquête die we hielden onder zestig gemeenten bleek dat het toezicht op de rechtmatigheid bij lang niet alle gemeenten prioriteit heeft.

Daarnaast blijkt dat er sinds 2014 zo’n 6000 jeughulpaanbieders bij zijn gekomen en dat het toezicht hierop heel beperkt is. In Arnhem hebben 590 jeugdhulpaanbieders een contract voor jeugdhulp. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd die verantwoordelijk is voor de kwaliteit van jeugdhulp bezocht niet meer dan 18 van deze aanbieders in de afgelopen vijf jaar. Arnhem controleerde niet meer dan 14 zorgbedrijven (Wmo en jeugdhulp) op rechtmatigheid.

Meerdere media, zoals Nu.nl, NOS en NRC namen het nieuws uit mijn artikel over. Ik nam met Fréderique de Jong en Arjan van der Linden een podcast op om te vertellen over hoe het onderzoek tot stand is gekomen. Deze podcast kun je hier luisteren.

Malafide zorgaanbieders maken zorg onveilig
In november schreef ik voor Follow the Money het verhaal:
‘Binnen de muren van beschermd wonen is het niet veilig’
Kwetsbare cliënten krijgen binnen het beschermd en begeleid wonen te maken met intimidatie, prostitutie en mishandeling.  Ik dook in het alarmerende rapport van het Informatie Knooppunt Zorgfraude. Het geeft een ontluisterend beeld van de manier waarop malafide woonzorgaanbieders hun kwetsbare cliënten in hun macht hebben. Hoewel branche- en cliëntenorganisaties al jaren aan de bel trekken, ontkent het ministerie van Volksgezondheid dat het een structureel probleem is.

Frederique de Jong interviewde mij naar aanleiding van het artikel voor haar podcast. Luister hier naar het verhaal achter het artikel over fraude en zorgverwaarlozing bij beschermd wonen.

Hieronder een overzicht van de onderzoeken die ik in de afgelopen zes jaar heb gedaan toen ik nog in dienst was van Omroep Gelderland.

 

2019:
Onveilige zorg:
Ik heb de afgelopen jaren veel cliënten gesproken die zich onveilig voelen bij zorgbedrijven die beschermd wonen bieden en ambulante begeleiding. Zelfs ex-tbs-ers die niet snel bang zijn belden mij op om hun gevoel van onveiligheid met mij te delen. Ik kwam in contact met een familie wiens zoon in een zorginstelling overleed door drugsgebruik en daarop besloot ik verder onderzoek te gaan doen. Ik deed onderzoek naar inspectierapporten van de GGD in de regio Arnhem. Hieruit komt inderdaad het beeld naar voren dat cliënten zich onveilig voelen in kleine commerciële woonzorginstellingen. Vooral bij zorgbedrijven die ook zorg bieden aan (ex)-tbs’ers en (ex)-gevangenen. Dit komt door drugsgebruik bij de instellingen en ook wapenincidenten komen voor.

Resultaat:
PvdA en SP hebben Kamervragen gesteld. Minister Hugo de Jonge reageert in een Kamerbrief op mijn onderzoek en zegt maatregelen te gaan nemen. De gemeenteraad in Arnhem heeft naar aanleiding van mijn onderzoek ook besloten om de problemen aan te pakken. Er komt een onderzoek naar marktwerking bij beschermd wonen. Raadsleden willen weten wat de prikkels zijn om winst te maken ten koste van de zorg. Verder worden de hoge huurprijzen van zorgwoningen aangepakt.

In totaal zorgden mijn verhalen over zorgfraude in de afgelopen jaren voor meer dan 100 Kamervragen.

Artikelen onderzoek onveilige zorg:

 

Vervuilde grond:
Zembla onthulde dat er vervuilde grond is gestort in nieuwbouwwijken. Ik deed daarna onderzoek naar de kwestie. Met tientallen eigen (onderzoeks)verhalen heb ik de grondaffaire verder ontrafeld. Hieronder een selectie van deze verhalen:

 

Koninginnedag 10 jaar later:
Ik maakte een serie verhalen met slachtoffers en nabestaanden van het Koninginnedagdrama in Apeldoorn. Een serie persoonlijke verhalen waarbij we met betrokkenen tien jaar later terugblikken en waarbij we laten zien welke impact de aanslag op hun leven heeft gehad.

 

2018:

Zorgfraude

De zaak Nijmegen versus Rigter
De gemeente Nijmegen beschuldigt zorgbedrijf Rigter van fraude. Rigter beschuldigt op haar beurt de gemeente van smaad en laster. Ik deed maandenlang onderzoek om te achterhalen of er nu wel of geen sprake is van zorgfraude en waarom het zo moeilijk is om dit aan te tonen.

Resultaat:
Uit mijn onderzoek blijkt dat gemeenten en zorgkantoren te onduidelijke afspraken maken waardoor fraude lastig aan te tonen is. Tweede Kamerleden van verschillende partijen willen dat minister Hugo de Jonge het probleem op de agenda zet in zijn aanpak tegen zorgfraude. De rechtszaken lopen inmiddels tussen de gemeente Nijmegen en Rigter.

 

Wachtlijsten in de jeugdzorg:
Ik deed onderzoek naar de wachtlijsten in de jeugdzorg in Gelderland. Hieruit blijkt dat kinderen en jongeren op sommige plekken wel 42 weken moeten wachten op hulp. Huisartsen vinden de wachtlijsten onacceptabel.

 

Kinderpardon:
Ik heb meerdere families gevolgd die te maken hadden met het kinderpardon. Gezinnen die uiteindelijk mochten blijven en die werden uitgezet. In 2018 volgde ik de familie Andropov die hun hoop had gevestigd om in Nederland te mogen blijven. Zij werden uiteindelijk toch uitgezet. Ze moeten de definitieve uitspraak in Oekraïne afwachten.

 

Vervuilde grond:
Zembla onthulde dat er vervuilde grond is gestort in nieuwbouwwijken. Ik deed daarna onderzoek naar de kwestie. Met tientallen eigen (onderzoeks)verhalen heb ik de grondaffaire verder ontrafeld.

 

2017:

Zorgfraude:
Ik deed dit jaar veel onderzoek naar zorgfraude. Naar aanleiding van deze verhalen heb ik een artikel geschreven waarbij ik minister Hugo de Jonge 10 redenen heb gegeven waarom hij in zou moeten grijpen. Kamerlid Sharon Dijksma eiste van de minister op alle 10 de redenen een reactie te krijgen. Inmiddels is de minister bezig met een actieplan om zorgfraude te bestrijden.

 

Onveilige zorg: drugs op zorgboerderij
In dit jaar was er ook een groep klokkenluiders die aan de bel trok over de situatie bij een zorgboerderij. Minderjarigen kregen er samen met drugsgebruikers zorg. Ik deed onderzoek naar de zaak. Met als resultaat dat er verscherpt toezicht kwam bij deze zorginstelling. Er bleek te weinig en onvoldoende personeel ingezet te worden.

 

Te weinig en niet de juiste zorg
Ik volgde dat jaar ook een familie die streed voor meer en betere zorg voor hun kind. De ouders vonden dat hun autistische zoon te weinig zorg kreeg en klopten bij Omroep Gelderland aan om aandacht voor hun situatie te vragen. Ik deed onderzoek naar de zorg die werd geleverd en liet gezondheidsrechtdeskundige Olga Floris het zorgdossier bestuderen. Haar conclusie was dat de geleverde zorg ontoereikend was. Ik volgde de rechtszaak die er kwam. Deze liep uit op een schikking, omdat de mogelijk jarenlange zaak niet goed zou zijn voor de gezondheid van de zoon.

 

Cliënten moeten tienduizenden euro’s pgb terugbetalen wegens fraude
Een bedrijf dat ik een aantal jaren heb gevolgd is Job Lanceer uit Tiel. Zorgkantoor VGZ beschuldigde dit bedrijf van fraude en cliënten moesten daarom tienduizenden euro’s aan pgb terugbetalen. Ik heb deze zaak uitgebreid gevolgd. Job Lanceer heeft altijd ontkend dat er fraude is gepleegd.

 

Voedselveiligheid:
In 2016 deed ik onderzoek naar de voedselveiligheid bij kippenslachterijen. Begin 2017 brachten we het nieuws naar aanleiding van honderden inspectierapporten die ik had opgevraagd. Hieruit blijkt dat dierenleed en ‘bezoedeling’, zoals poep op kip zijn nog steeds aan de orde van de dag. In totaal legde de NVWA voor 153.000 euro aan boetes op. Gezamenlijk kregen de Gelderse slachters 220 schriftelijke waarschuwingen omdat ze de boel niet op orde hadden. Van de twintig Gelderse slachterijen zijn er acht die veelvuldig door de NVWA op de vingers zijn getikt.

Mijn voedselveiligheidsonderzoek leverde in de afgelopen jaren meer dan 100 Kamervragen op en diverse Kamerdebatten.

 

2016:

In 2016 nodigde de Tweede Kamer mij uit om tijdens een hoorzitting mijn visie te geven op voedselveiligheid. Dit naar aanleiding van mijn jarenlange onderzoek naar misstanden in de voedselindustrie. Ik deed onderzoek naar de inspectierapporten van visbedrijven, vleesslachterijen en kippenslachterijen.

In 2016 maakte ik onder andere de volgende (onderzoeks)verhalen:

Listeriabacterie bij visbedrijven:
Ik deed onderzoek naar de voedselveiligheid bij visbedrijven. Hieruit bleek dat visbedrijven de listeriabacterie onvoldoende onder controle hebben. Kamerleden vroegen naar aanleiding van mijn onderzoek een debat aan over het gebrek aan controle op ons voedsel.

Onderzoek kippenslachterijen:
De Tweede Kamer wilde ook actie naar aanleiding van mijn onderzoek naar de misstanden bij kippenslachterijen. Uit mijn onderzoek bleek dat de slachterijen regelmatig de regels aan de laars lappen. Met overtredingen zoals: gevallen kippenvlees dat van de grond wordt geraapt en weer in productie wordt genomen, kippenpoep die niet verwijderd is van het kippenvlees, Salmonella-onderzoek dat niet op orde is, overbeladen vrachtwagens en kuikens die van de vrachtwagen vallen. Een kwart van de 20 bedrijven waarvan Omroep Gelderland de inspectierapporten onderzocht, maakt stelselmatig grote overtredingen.

 

Zorgwinsten:
Ik deed onderzoek naar de zorgwinsten bij kleine zorgbedrijven. Samen met hoogleraar Accountancy Jeroen Suijs en hoogleraar Openbare Financiën Harrie Verbon onderzocht ik de jaarrekeningen van alle Nederlandse zorgbedrijven. Hieruit bleek dat er miljoenen euro’s zorggeld in zakken verdwijnt van zorgdirecteuren. Vooral kleine bedrijven maken hoge winsten. Er kwamen tientallen Kamervragen. Kamerleden noemde de verrijking van de directeuren onaanvaardbaar.

 

Asbest steenfabriek Waalwaard
Het OM klaagde twee beheerders van steenfabriek de Waalwaard aan, omdat ze bezoekers van de fabriek bloot zouden hebben gesteld aan asbest. ‘Honderden argeloze mensen zijn door hun toedoen blootgesteld aan asbest. De mensen moeten nu leren leven met de angst voor wat er in de toekomst gebeuren gaat’, zo zei het Openbaar Ministerie tijdens de rechtszaak.

Ik dook in deze zaak en uit mijn onderzoek bleek dat het OM nooit met mogelijk gedupeerde bezoekers heeft gesproken en dat deze ook nooit zijn geïnformeerd over de mogelijke gevaren die ze zouden hebben gelopen. Uit mijn onderzoek blijkt ook dat geen van de betrokken overheden het initiatief heeft genomen om de bezoekers over de mogelijke gevaren te informeren.

 

2015:

Voedselveiligheid:
In 2014 startte ik een onderzoek naar de voedselveiligheid bij zalmleverancier Foppen uit Harderwijk. Dit naar aanleiding van de grootste voedselbesmetting van Nederland, de salmonellabesmetting van gerookte zalm van Foppen. In 2015 deden we vervolgonderzoek. Hieruit bleek dat Foppen de regels aan de laars bleef lappen en dat de NVWA nauwelijks ingreep. Kamerleden eiste uitleg en minister Schippers zegde toe dat de NVWA de tanden weer zou laten gaan zien.

Onderzoek vijftien visbedrijven

Naar aanleiding van het onderzoek naar Foppen heb ik via de Wob-procedure inspectierapporten van 15 visbedrijven opgevraagd in de periode van 2008 tot 2015. Dit leverde een ontluisterend beeld op.

Gebruik verboden ontsmettingsmiddel

Verder bleek uit mijn vervolgonderzoek dat Foppen een verboden middel gebruikte om vis op te lappen. Ook naar dit middel, Mucusol, deed ik onderzoek.

Pieter van Vollenhoven
We hadden een interview met Pieter van Vollenhoven waarin hij de uitkomsten van mijn onderzoek naar het rapport van de Onderzoeksraad onderschrijft. Hij denkt dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid fouten heeft gemaakt in het onderzoek naar de salmonellabesmetting bij Foppen.

 

Zorgfraude:
In 2015 startte ik mijn onderzoek naar zorgfraude. Dit naar aanleiding van een aantal gedupeerde cliënten van zorgbedrijf Boriz die aan de bel trokken. Ze kregen veel minder zorg dan waarvoor ze met hun pgb de zorg moesten betalen. Ik volgde cliënten die keer op keer niet gehoord werden in hun klacht. Hoogleraren Jeroen Suijs (Accountancy, Erasmus Universiteit) en Harrie Verbon (Openbare Financiën, Tilburg University) bestudeerden de jaarrekeningen van Boriz en concludeerden dat er meer geld was gedeclareerd dan aan zorg geleverd kon worden met de hoeveelheid personeel. Boriz heeft altijd ontkend dat er fraude is gepleegd.

 

Bedreigde bewindvoerders
Daarnaast deed ik onderzoek naar de rol van bewindvoerders als het gaat om zorgfraude. Hieruit blijkt dat zij niet controleren of de zorg die betaald is voor hun cliënt, ook geleverd is. Een aantal bewindvoerders stellen dat ze bedreigd worden door malafide zorgverleners.

 

Wmo-zorg:
Ik heb onderzoek gedaan naar de het beleid van alle Gelderse gemeenten wat betreft de huishoudelijke hulp. Over een periode van anderhalf jaar heb ik meerdere enquêtes gehouden. Hieruit blijkt onder andere dat duizenden Gelderlanders hun huishoudelijke hulp zijn kwijtgeraakt. Bijna alle Gelderse rechtszaken die bejaarden vervolgens aanspanden tegen gemeenten heb ik gevolgd.

 

2014:
Onderzoek Salmonellabesmetting
Eind 2013 kwam het onderzoeksrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar buiten over de salmonellabesmetting van 2012. De veroorzaker van de grootste voedselbesmetting van Nederland was visbedrijf Foppen uit Harderwijk. 23.000 mensen werden ziek door de salmonellabacterie. Minstens vier mensen overleden eraan.

Alle kranten en journaals brachten de conclusies van het rapport van de Onderzoeksraad. Toen ik het hele rapport daarna nog een keer goed doorlas, kreeg ik heel veel vraagtekens bij deze conclusies. Ik nam contact op met een paar voedselveiligheidsdeskundigen en vroeg hen om het hele rapport te lezen. Zij kwamen tot de conclusie dat Foppen veel zorgvuldiger had moeten werken. Microbioloog Rijkelt Beumer en voedingsmiddelentechnoloog IJsbrand Velzeboer noemden het onder andere zeer onzorgvuldig dat Foppen schalen met een hygiënisch probleem ongekoeld in een ruimte had opgeslagen.  

Ik besloot verder onderzoek te doen en vroeg via een wob-procedure alle inspectierapporten op bij de Voedsel- en Warenautoriteit NVWA. Het nieuws dat Foppen niet meer dan 4200 euro boete kreeg voor de salmonella-affaire sloeg in als een bom. Kamerleden eisten opheldering. Meer dan 100 Kamervragen werden er gesteld en diverse Kamerdebatten volgden. Met als resultaat dat de boetes verhoogd worden. De NVWA mocht eerst niet meer dan 80.000 euro boete opleggen. Dit werd 810.000 euro. Maar uit later onderzoek dat ik deed, blijkt dat deze uiteindelijk niet of nauwelijks worden opgelegd. Behalve visbedrijven onderzocht ik later ook de inspectierapporten van de vlees- en kipslachterijen. Sindsdien zijn diverse maatregelen genomen en is het beleid aangescherpt.